Ar Bobl (1904 - 1914)

Le journal de Taldir Jaffrennou: "le Peuple"

[PNG] ArBobl_logo_100

Identifiez-vous pour accès privé

Déconnexion.

 

14/08/2023

 

                                                          Page complétée en  novembre 2018

 

Cette page contient des entrefilets concernant Bulat, Callac (2), Glomel, Cléden-Poher, Saint-Hernin, Gourin (2), Langonnet, Huelgoat, Spézet, Duault

 

1) LE GOUT DE LA CHICANE....

 

a) D'abord entre mari et femme:

Bern laou !

Gwechall, eme ma zad-koz, eur merour a oa o chikanal deus e wreg, ha homa a lavaraz d'ean: Bern laou !

Ar gwaz a gavaz diez klevet eur seurt insult.

- Me zifenn ouzit lavarêt ze d'in, e kroazaz

- Bern laou, emei

- Lar c'hoaz 'ta !

- Bern laou !

- Me ia da vouia 'hanout er punz

A gwaz a zibillaz e wreg deuz korden ar pole hag a ziskennaz anei er punz. Pa oa stok he zreid d'an dour:

- Laret a ri c'hoaz Bern laou !

- Ia, bern laou !

Ar gwaz a blenchaz anei en dour beteg he diou groazel

- Bern laou !

 Mond a reaz ebarz beteg e c'hronc'h

- Bern laou, emei.

Lakaat a reaz he fenn d'ei dindan an dour. Hi neuze, gant e douarn, a skrabaz he fenn, pa na oa ken vit komz, evit laret c'hoaz "Bern laou".

Neuze he gwaz, diskourajet, a dennaz anei e-meaz. Allaz, ar merc'hed a zo pennek.

Tas de poux

Jadis, me disait mon grand-père, un métayer et sa femme se disputaient et cette dernière lui lança: "Tas de poux !". Le mari prit mal cette sorte d'insulte:

Je te défends de me dire cela, croassa-t-il.

- Tas de poux ! dit-elle

- Répète donc !

- Tas de poux !

- Je vais te faire faire trempette dans le puits !

Le mari ligota sa femme avec la corde de la poulie et la descendit dans le puits. Lorsque ses pieds effleurèrent l'eau

- Dis encore : "tas de poux !

- Oui: tas de poux !

Le mari la plongea dans l'eau jusqu'aux hanches

- Tas de poux !

Il la plongea de manière que l'eau lui vienne à la bouche

- Tas de poux, dit-elle

Il fit disparaître sa tête sous l'eau. Alors,  de ses mains, elle se sécha la tête,  assez vite pour  lancer encore : "Tas de poux !"

Alors son mari, découragé, la sortit du puits. Hélas, les femmes sont têtues.


 Ar Bobl, n° 206, 5 décembre 1908
 Traduction: Jean Yves Michel, avril 2014

 

Speyet - Etre priejou

   Klem zo bet douget deuz G..., 51 vla, pehini zo tamallet da veza kannet e vreg, sklapet diou wech he zouben d'ei e-meaz, laket e vugale hag e vatez meaz an ti ha galoupet var o lerc'h

Spézet - Entre époux

  Une plainte a été déposée contre G..., 51 ans, accusé d'avoir battu sa femme, de lui avoir par deux fois lancé sa soupe au dehors, d'avoir jeté ses enfants et sa bonne dehors et de les avoir poursuivis

Ar Bobl, 16 novembre 1907 Traduction: Jean Yves MICHEL, septembre 2018

 

 

b) entre belle-mère et belle-fille ou beau-père et gendre ou beaux-frères

 

Huelgoat - Lezvam ha lezverc'h

Soizig Chaouder, greg Dupont, 28 vla, a zo dimeet d'eur c'hantonier deuz Huelgoat, pehini noa eur verc'h deuz e vreg kenta. Ar verc'h-ma a zo kazi ken oajet hag e lezvam, pe gwir e deuz 24 bla. Vel just, n'en em glevont tam o diou ha jeu a zav etreze aliez. Merc'h Dupont a zo bet tougen klem deuz e lezvam en eul lavaret penoz houma e doa dornet anei ha laëret liannach ha dillad d'he zad.

   Greg Dupont a respont da ze penoz e gwaz en deus lakeet anei er maez an ti var aliou ar verc'h, heb rei d'ei e dillad na netra da entreteni he merc'h he-hunan, oajet a 9 bloa, hag e doa kredet ne oa ket laërez a oa kemer ar pez a oa d'ei. Kontant eo memez tra da renti anê.

    Lezvarn Kastellin en deus kondaonet Soaz Ghaouder da 16 lur amand gant gortoz.

Huelgoat - Belle-mère et belle-fille

Françoise Chaouder, épouse Dupont, 28 ans, est mariée à un cantonnier huelgoatain, qui a une fille de sa première femme. Cette fille est quasiment aussi âgée que sa belle-mère, puisqu'elle a 24 ans. Comme de juste, elles ne s'entendent pas du tout et souvent s'affrontent. La fille de Dupont a porté plainte contre sa belle-mère en affirmant que cette dernière l'avait frappée et qu'elle avait volé le linge et les habits de son père.

 Madame Dupont réplique que son mari l'a, conformément aux avis de sa fille, expulsée de la maison, sans lui rendre ses habits ni quoi que ce soit qui puisse pourvoir à l'entretien de sa propre fille, âgée de 9 ans; elle croit n'avoir pris , et non volé, que qui lui appartenait. Pourtant, elle consent de bon coeur à rendre ce qu'elle a pris.

  Le tribunal correctionnel de Châteaulin condamne Françoise Chaouder à 16 francs d'amende avec sursis.

 Ar Bobl, 10 août 1907
Traduction: Jean Yves MICHEL, avril 2018

 

 

Duault  - Digemer Hanter-C'hoaraïz

   Job G., mevel en eur vereri deuz Duot, a oa disakord gant e vreg eur pennad zo. Houma a oa et da chom da di he zad, Youen T. deuz Landujen. An de all, Job G. o klask gweled e vugale a ieaz da di e dad kaër, mez digemeret a oa a daoliou botez na boutet er-maëz.

 Duault - Accueil de Mi-Carême

   Joseph G., domestique dans une métairie de Duault, était en mauvais termes avec sa femme depuis un moment. Celle-ci s'en fut habiter chez son père, Yves T. de Landujen. L'autre jour, Joseph G., cherchant à voir ses enfants, alla jusqu'à la maison de son beau-père, mais il fut reçu à coups de godasses et jeté dehors.

Ar Bobl, 16 mars 1907  Traduction: Jean Yves MICHEL, novembre 2018

 

 

Kleden-Poher - Eur gwall affer

 Jean-Marie Rivoal, labourer-douar en Kerdivoal, a glaskaz an de-all chikan deuz e vreur-kaer hag e c'hoar-kaer. Dond a reaz d'ar gear gant eur bistolen, spontaz holl tud an ti. Eun ten a bartiaz er meaz hep goût da Rivoal hag a ieaz en gar ar vatez. Eun ankêt a zo digor ha Rivoal a zo bet prizionet.

Cléden-Poher. Une affaire grave

  Jean Marie Rivoal, cultivateur au hameau de Kerdivoal, chercha l'autre jour chicane à son beau-frère et à sa belle-soeur. Il vint chez eux, portant un pistolet, et épouvanta toute la maisonnée. Un coup partit par hasar et atteignit la  servante à la jambe. Une enquête est ouverte et Rivoal emprisonné.

Ar Bobl, 15 décembre 1906  Traduction: Jean Yves MICHEL, novembre 2018

 


c) entre individus liés par un marché

Callac


Kallak - Eur chipoter

Dimerc'her ar sun tremenet, eul labourer-douar deuz Maël-Pistien a oa aet da varc'hata eul levrig-godel en eur stal diwar ar plasen. Hen a brepoze eur gwennek, plac'h ar stal a c'houlenne daou. Ben ar fin, ar varc'hadourez a lavaraz eur gomz treuz bennag ar chipoter, heman a ieaz droug ennan hag a gasaz eur taol troad fouet war benn ar varc'hadourez. Homa a zo bet o klemm d'ar jandarmed.

Callac _ Un chipoteur

Mercredi de la semaine passée, un agriculteur de Maël-Pestivien s'en vint marchander un livre de poche dans une boutique de la place. Il proposa un sou, la vendeuse en voulait deux. A la fin, la marchande lançà au chipoteur un commentaire désobligeant, ce dernier, pris de colère, lui donna un coup de manche de fouet sur la tête. La marchande porta plainte à la gendarmerie.

Ar Bobl, n° 46, 5 août 1905
Traduction: Jean Yves Michel, avril 2014

 

 

Gourin: pour des ...prunes !!!

Gourin - Etre perc'hen ha merour

Thomas Cougard, oajet a seiz vloa ha hanter-kant, perc'hen douar en parrez Gourin, a oa et dimeurz d'ar pardaëz da welet e verour Thomas, evit lavaret d'ezan a oa bet e vugale o laërez d'ezan e bolos. Cougard na gavaz e verouri nemet ar vreg.

   O tistrei d'ar gear, hen a gavaz e verour. Eun disput a zavaz etrezo ha Thomas a skoaz var e berc'hen. Cougard en deuz kaset klemm d'ar justis

 Gourin - Entre propriétaire et fermier

Thomas Cougard, 57 ans, propriétaire terrien en la commune de Gourin, s'en fut mardi après-midi chez son fermier Cougard, pour lui remontrer que les enfants de ce dernier avaient dérobé ses prunes. Il ne trouva à la ferme que l'épouse de Thomas.

Sur le chemin du retour, il rencontra son fermier. Un dispute les opposa et Thoma frappa son propriétaire. Cougard s'en fut se plaindre à la justice de paix.

 Ar Bobl, 25  août 1906 Traductions: Jean Yves MICHEL, mai 2017 


d) entre indigènes et étrangers

Bulat

 

Bulat - Kok ar bourk hag ar beajour

Ar beajour  a oa tremenet dre Vulat hag an noa bet eur chikan gant kok braz ar bourk hag ar c'hok bihan.

  N'eo ket mestrou-skol a oa an daou gok evel en noa laret, mez daou bikermen, an tad hag ar mab. An tad na oar na lenn na skriva, petra bennag ê hir e varo evel hini eun aotrou. Ar mab a zo eur mic'hiek hag a zo deut da zosialist aboue n'euz ket goullet ar person ober eur sakrist gantan !

   Ar mestr-skol en Bulat a zo eun den enorapl-tre hag n'euz netra da weled ze jeu-ma, pehini a zo bet savet, evel ma-weler, gant daou imbisil

Bulat - Le coq du bourg et le voyageur

Le voyageur, en passant par Bulat, eut une altercation avec le grand et le petit coqs du bourg. Ces deux coqs ne sont pas les instituteurs de la commune mais deux planteurs de piquets, le père et le fils. Le père ne sait ni lire ne écrire, mais sa blouse est aussi longue que celle d'un Monsieur. Le fils est un morveux tourné au socialisme depuis que le recteur a refusé d'en faire un sacristain !

 Le maître d'école de Bulat est un homme éminemment honorable, qui n'est pour rien dans cette histoire, laquelle est dûe, comme on l'a bien vu, à deux imbéciles

  Ar Bobl, n° 46, 5 août 1905
Traduction: Jean Yves Michel, avril 2014

 

 

e) entre femmes

Saint-Hernin: crêpage de chignons


Sant-Hernin - Kann merc'hed

An de all diou blac'h, C. hag L., a oa o tisput an eil deuz eben, ma tregerne ar bourk. Insultadek a oa, mez prestik a zeuaz an taoliou; an diou galken droug-ma a leaz grog bleo, ha, benn ar fin, gwreg L. a oa paket dindan.
Saint-Hernin - Combat féminin

L'autre jour, le bourg retentissait des échos de la dispute opposant deux filles, C. et L... Elles s'insultaient, mais en vinrent rapidement aux coups. Les deux furies se prirent les cheveux et, à la fin, la femme L. eut le dessous
Ar Bobl, n° 40, 24 juin 1905 Traduction: Jean Yves Michel, juin 2014

 

Gourin: insultes et coups de griffes:

 

Gourin - Kann merc'hed

  Eun toullad deiou zo, Therez ar Bourhis, 52 vla, a zeua barz ti he amezegez, greg Ar Rouz, hag a lavaraz "Bern gâl !" d'ei. Greg ar Rouz a zaillaz neuze var wreg Ar Bourhis, ha bec'h !

   Greg ar Bourhis, pehini eo bet kignet he fas d'ei, a zo bet o klemm d'ar jandarmed.

Gourin - Combat féminin

   Il y a quelques jours, Thérèse Le Bourhis, 52 ans, est entrée chez sa voisine, Mme Le Roux et lui a lancé: "Tas de gale !". Mme Le Roux a alors bondi sur la femme Le Bourhis et ce fut une belle bagarre..

   La femme Le Bourhis, le visage écorché, est allée se plaindre aux gendarmes.

Ar Bobl, n° 43, 15 juillet 1905 Traduction: Jean Yves Michel, août 2014

 

Callac encore:  querelle de voisinage sur la place du marché, 1906

 

Kallak - En dro d'eur baner

   An de-all, Anna Maria Tidou, marc'hadourez bonbonjou, a oa gant e faner e-kichen sik Jan, var ar plasen; pedet da dec'hel kuit, hi gemeraz an dra var an tu fall - Taoliou a oa dustu etrezhi ha daou gomedian. Anna Maria Tidou a zo bet red d'ei chom 'en he gwele dre askont an taoliou he deuz bet var he fenn ha var e diouhar. E-kerz ar gann, ar baner madigou a zo bet diskaret hag ar werzerez a c'houll brema 5 skoed evid he marc'hadourez

Callac - Autour d'un panier

  L'autre jour, Anne Marie Tidou, marchande de bonbons, s'était installée avec son panier, sur la place, près du cirque Jan. Priée de s'en aller, elle prit la chose en mauvaise part. Aussitôt, elle échangea des coups avec deux comédiens. Anne Marie Tidou doit garder la chambre en raison des coups reçus sur la tête et les jambes. Pendant la bagarre, le panier de sucreries a été mamené et la marchande demande un dédommagement de 5 écus pous sa marchandise.

 Ar Bobl, n° 98, 4 août 1906
 Traduction: Jean Yves Michel, octobre 2013

 

 

Langonnet : fessée douloureuse...

 

Langonnet - Skriva rer d'emp

Freâden lann - Mari Jaffre, pevar blâ ha tregont, doc'h Guernhir, Langonnet, a zo deut da glemm d'ar jandarmiri, deuz eun amzegez d'ei, Mari-Louiz C... Homa, o vut kavet anei, he heun barz eun hent dizro. He deuz freet anei gant eur bod lann. Mari Jaffre a oa c'hoaz merk ar pikou var he brec'h, hag ive var goste diou he reor

Langonnet - On nous écrit:

Fessée d'ajonc - Marie Jaffré, 34 ans, de Guernhir en Langonnet, est venue se plaindre d'une  voisine, Marie-Louise C...., à la gendarmerie. Celle-ci, après l'avoir trouvée, l'attira dans un chemin désert. Elle la battit avec une touffe d'ajonc. Marie Jaffré porte encore la trace des épines sur le bras et sur les deux côtés de son postérieur.

Ar Bobl, n° 31, 22 avril 1905 Traduction: Jean Yves Michel, août 2014 

f) entre concurrents

 

Glomel: querelle de syndicats

 

Gronvel - Sendikat eneb sendikat  - Skriva rer d'eomp

  O veza ma c'hon sendket euz Rostrenn, ha sendiket euz Gronvel, lec'h ma zo ive unan e meuz greta asamblez gant meur a hini all tammouigou reflexion var affirou ar sendikajou.

   Holl a memp pled penoz penoz da beb koulz bla ma ve renevezet ar bureo ebarz hini Gronvel renet gant an Aotrou Cazin, ar sekretour a ro d'emp da anaout stad ar c'hef, a paez ve touchet hag a pez a ve fouetet. Pedi a ramp ive rener enorapl ar sendikat kantonal da daol evez euz a dostoc'h var afferou e sendikat, ha da ziskleria d'eomp er reunion jeneral petra eus ar skodennou da vea, pesort distaol a ve konsantet gant ar fournisourien var ar pez a prener, lavaret d'emp mar plich pesort implij a rer gant an arc'hant, rag droet hon beuz da c'hout.

  Taolet pled ive, mar plich, aotrone, penoz en Gronvel a ve bep bla, d'ar mare merket gant ar re sendiket presant er reunion vraz eur c'honkour loened-korn-da-brodin, pehini  a nevo lec'h evid ar bla-ma d'ar 7 a viz ebrel da 10 heur euz ar mintin. Pedi a ramp holl labourerien ar c'hanton da zond da weled ar gouel kaër-ze evidomp abalamour d'ê da varn o-hunan pesort resultats a meump bet dre hon sendikat parroz.

  Ouspenn, pedi a ramp an Aotrou H. e hunan da zond da breda evid netra ganemp an de-se en askont d'ar servijou rentet gantan d'hon sendikat.

   Dre ma ouiamp petra neuz gret evid skoilla hon c'harr, e pedomp anean da ober eun tenn anal, hag elec'h en em gemer euz konversanted e gear, pe chipotal var dalvoudegez hon Maër-ni, e lavaromp d'ean, e rafe gwelloc'h sikour ar parreziou all da groui sendikajou ive.

  Tout ar re vihan en em unanfe gant hini braz ar c'hanton, pehini a gasefe ar goulennou da brena temziou d'ar fournisourien. Dao d'al labour 'ta, Aotrou H. hag elec'h ober politik treuz noazus d'an holl, c'houi a rei vad elec'h droug.

 D'ach a galon: eur sendiket

Glomel - Syndicat contre syndicats

On nous écrit

 Que vous apparteniez au syndicat de Rostrenen ou à celui de Glomel, vous êtes en position, avec bien d'autres, de refléchir un peu aux affaires des syndicats. Tous les membres s'intéressent, lors de chaque renouvellement du bureau de celui de Glomel, dirigé par M. Cazin (1),  à l'état des finances,recettes et dépenses, que le secrétaire leur communique. Nous prions aussi l'honorable directeur du syndicat cantonal de porter la plus étroite attention aux affaires du syndicat et de nous préciser en réunion générale le nomnbre de mutualistes, le pourcentage de remise consentie par les fournisseurs sur les achats, de nous dire s'il vous plaît quelle utilisation a été faite de l'argent, car nous avons le droit de savoir.

 Nous vous informons aussi, Messieurs, qu'à Glomel, chaque année, à l'époque choisie par les syndiqués présents à la réunion plénière, un grand concours de bêtes à cornes à l'engraissement est organisé, celui de cette année est prévu pour le 7 avril à 10 heurs du matin. Nous prions tous les cultivateurs du canton de venir à cette belle fête, parce qu'ils pourront ainsi juger eux-meêmes à quels résultats notre syndicat communal est parvenu.

  En outre, nous prions M. H. lui-même de venir se restaurer, en notre compagnie, gratuitement en raison des des services rendus à notre syndicat.

 Comme nous savons ce qu'il a fait pour freiner notre progression, nous le prions de se reposer un moment et, aulieu d'accueiller les marchands chez lui ou de contester la valeur de notre maire, nous lui disons qu'il ferait mieux d'aider les autres communes à créer des syndicats.

  Tous les syndicats de base unis avec le syndicat cantonal, qui nous ferait savoir quand acheter les engrais aux fournisseurs. Au travail donc, Monsieur H., et au lieu de faire de la politique fourbe et nuisible à tous, vous ferez le bien et non le mal.

 A vous de tout coeur: un syndiqué

 Ar Bobl, n° 321, 18 février 1911
 Traduction: Jean Yves Michel, novembre 2012

(1): Cazin d'Honinctun, maire de Glomel






Dernière modification le 28/11/2018

Site motorisé par ZitePLUS 0.9.1