Ar Bobl (1904 - 1914)

Le journal de Taldir Jaffrennou: "le Peuple"

[PNG] ArBobl_logo_100

Identifiez-vous pour accès privé

Déconnexion.

 

14/08/2023

Cette page a été ajoutée en janvier 2019

 

Taldir s'est fendu, à l'occasion de la Fête des Morts de 1913, d'un conte "noir" et "rouge", puis tournant au "vert" et se terminant en "rose"...

 

       Marvailh evid Gouel an Anaon

    Ian Keroffret a wiskaz e zillad, gand hast a ziskennaz deuz e gambr bihan, er pevare estach. Aboue daou vloaz ma veve e Naoned n'en doa ket santet muioc'h pouez ar vuhez evid eur mintin-ze a viz Du. Ma oa ken tenval an oabl uz d'ar gear, gant ar c'houmoul hag gant ar moged a zave deuz chiminaliou uhel euz Chantenay.

   Pemzek deiz a oa ar grèv a oa straket en uzin, ar vicherourien a oa dilabour hag an tammou esperniou an noa dastumet Iann Keroffret deuz Roudouallek epad an daou vloaz a oa oc'h ober en uzin al labouriou kaleta, a oa dija fontet.

    Ouspenn, Iann Keroffret na n'oa ket goullet antreal er syndikat ru; chomet a oa dishual dre karakter ha dre zisfianz ive, ha dre-ze ha douche diner a-bed, aboue komanamant ar grèv digant kef ar syndikat grevisted. Kousto pe gousto, a zonje iann, e tistroje d'an uzin hag e krogje a nevez gant e labour, hag an naon a oa en e greuz, aboue daouzek heur n'en doa debret nemet bara sec'h.

    Ian a oa desided da vond da c'houlen digor en uzin vraz hag hen war eeun trezek Chantenay. Antreal a reaz en buro ar c'honter-vestr.

"Salud, aotrou, emezan; me eo Iann Keroffret, micherour darbaler en uzin-ma, ha kontant e vec'h e krogfen gant ma labour c'hoaz !

- Imposubl, ma den.

- Perag'ta ?

- Al lock-out a zo diskleriet hag an uzin a zo serret gant ar mestrou. Chom a reio serret beteg ma plijo ganto. En em lakeet oc'h en grèv. Gwas evidoc'h !

   - Mez  ma na n'on ket sindiket gant ar CGT. Me zo eur micherour honest ha bet on oblijet da heuil ar re all dindan boan da veza gwallgaset. Na meuz ket eur gwenneg da  gaout boued !

   - Gwas evidoc'h, ma den, respontaz ar c'hontervestr kaled e galon-  N'hellan netra evid ho sikour !"

   Hag e voutaz Iann er maez.

   Iann a vevijennaz a-benn pa oa erru war ar pave. Sonjal a reaz pegen trist a oa ar stad ar vicherourien er c'heariou braz. Hag an dour a zave d'e zaoulagad pa zonje en e vro, duze, pell, pell, en bered ar barroz, lec'h e oa kousket e zad, e vam hag e c'hoarezed, marvet iaouank. N'en doa ket e Roudouallek na kar na par na ti. Red eo bet d'ezan mond da glask labour. Ha brema al labour a dec'he digantan. Poull e galon a grie naon. Mond da c'houlen aluzen ? Biken !

    Soudenn, eun ide a dreuzaz e spered, dre ma kerze kichen bord ar ster Loire. Da betra dalveze e vuez, na d'ezan na d'ar re all ? Unan maleürus neubeutoc'h, mar karje en eun daol aze en dour du. En daou vunut e vije dizammet. An ide-ze a rede dre e benn.

   Ar glaz a zonaz en touriou kear. Iann a zeua da zonj d'ezan e oa Gouel an Anaon.

- "Ma, emezan, mond a rin ober eun dro d'ar vered araok al lamm braz. An dra-ze a zigaso da zonj d'in deuz ma zud varo, a zo duze en douar ma bro". Hag hen d'ar vered. Ar beziou a oa goloet a vleun, a draez fin; an dud en kaon a iea hag a zeue goude beza stouet dirag eur bez bennag.

 Iann a gouezaz e zell war eun wreg iaouank en du a oa daoulinet dirag eur bez bihan, bez eun tammig aël marvet iaouank flamm. Skuill a rea daëlou c'houero. Iann a zelle hag e galon a ranne gant ar glac'har o sonjal en dezesper ar vamm paour.

   Ar wreg a zavaz hag a ieaz kuit en eur zifronkal. Iann, heb gouzout d'ezan, a heuillaz anezhi deuz ar pell. Evelse, hi araok, hag hen eun toullad kammejou war lec'h, ec'h arrujont var gaë ar Fos. Ar wreg en kaon a dostaaz ouz ar vardell, hag araok n'en doa bet amzer den a bed da kerzel outhi, en eur sklapaz war e fenn el Loire.

   Iann a oa kalonek ha hardi evel eur Breizad ma oa. Ne chomaz ket da varc'hata. Ken buan ha lavaret, e oa war e benn er rivier warlec'h ar wreg paour hag gant e zorn nerzus, e pegaz en he dillad araok ma oa beuzet hag a skleja anezhi beteg eur skalier vein da ziskenn er ster.

   Raktal, e oa eno ajanted polis. Eur wetur a oa galvet, ar wreg, fatiket, lakeet ebarz, ha douget d'an daoulamm d'an hospital. Iann a refuzaz lavaret e hano, hag a dec'haz kuit beteg e gambrik vihan. An noz-ze, goude ma oa goullo e gof, e kouskaz aez war e golc'hed. Kontant e oa deuz pez an noa graet. Limach ar wreg maleüruz a dremenaz avat aliez dre e hunvre.

An de warlerc'h e redaz d'an hospital da glask deue e c'helou. Lavaret a reaz e oa hen ar "sovetour". Neuze e oa lezet da bignat d'ar gampr.

   Aounik, Iann a dosteaz ouz he gwele.

-" Penaoz ema kont hirio ? emezan, goustadik.

- Mad, emezhi- Mez perag hoc'h euz risket ho puez evid eur dra didalvez eveldon me ?

- Roït peuc'h

- Mar gouezchec'h petra on me, siwaz d'in. Eur bugelik, eun aelik am boa. Marvet eo, eiz de zo. Ma unan on heb den ha karget a zizenor hag a zispriz an dud a feson.

- Roït peuc'h, a lavaran deoc'h. Pa sortifet ac'hann na vefot ken hoc'h unan, rag Iannik Keroffret a zo aze evid eun dra bennag. C'houi peuz rentet d'in brasoc'h servich evid na meuz great deoc'h, rag panevet d'an avantur-ma..."

  Na echuaz ket e gomzou.

   An uzin a oa digoret a nevez eur pennad goude an histor-ma. Hag heb dale e oa klevet Iann a oa demezet gant ar plac'h en doa tennet er maëz euz an dour da ze Gouel an Anaon. Ar plac'h kez-ze pehini oa bet dibochet gant eun den fall, he doa kavet brema eun den honest da rei d'hezi harp ha sikour hag ar garante, en defot arc'hant, a zigazaz eun tam eurusted en o c'hambrik

    FANCH


   Conte pour la Fête des Morts

  Jean Keroffret s'habilla et se hâta de quitter sa petite chambre, située au quatrième étage. Depuis deux années qu'il habitait à Nantes, il n'avait jamais ressenti davantage la difficulté de vivre autant qu'en ce matin de novembre. Le ciel au-dessus de la ville était tellement asssombri de nuages et de fumée sortant des hautes cheminées de Chantenay.

  La grève avait éclaté quinze jours auparavant, les ouvriers étaient au chômage technique et les quelques économies que le roudouallécois Jean Keroffret avait pu réaliser au cours des deux années à l'usine où il accomplissait les travaux les plus durs, avaient déjà presque fondu.

   En outre, Iann n'avait pas demandé à adhérer au syndicat rouge; il demeurait indépendant, de par son caractère et aussi sa méfiance; c'est pourquoi il n'avait perçu aucun secours de la caisse des grévistes depuis le commencement de la grève. Coûte que coûte, pensait Iann, je devrais retourner à l'usine et reprendre mon travail; son estomac criait famine, car il n'avait mangé au cours des douze heures écoulées que du pain sec.

  Iann s'était décidé à demander à entrer dans l'usine et il alla droit jusqu'à Chantenay. Il pénétra dans le bureau du contremaître:

"Bonjour, Monsieur, dit-il; je suis Jean Keroffret, manoeuvre dans cette usine, et content de reprendre mon travail !

- Impossible, mon vieux.

- Pourquoi donc ?

- Le lock-out est décrété et les patrons ont fermé l'usine. Elle restera fermée autant qu'il leur plaira. Vous vous êtes mis en grève. Grand bien vous fasse !

-   Mais je ne suis pas un cégétiste. Je suis un ouvrier honnête et j'ai été contraint de suivre les autres sous peine d'être malmené. Je n'ai pas un sou pour acheter à manger !

- Tant pis pour toi, mon vieux, répondit ce contremaître sans coeur - Je ne puis rien pour t'aider !".

  Et il mit Iann à la porte.

  Iann vivota jusqu'à ce qu'il tombât sur le pavé. Il songea au triste sort des ouvriers des grandes villes. Et les larmes lui vinrent aux yeux en pensant à son pays, là-bas, si lointain, au cimetière où dormaient son père, sa mère et ses soeurs, mortes jeunes. Il n'avait plus à Roudouallec ni parentèle, ni femme ni maison. Il lui fallait chercher du travail. Et maintenant le travail le fuyait. Il était tenaillé par la faim. Demander l'aumône ? Jamais !

   Soudain, alors qu'il longeait le bord de Loire, une idée lui traversa l'esprit. Que valait sa vie à ses yeux et au regard des autres ? Un malheureux de moins, s'il se précipitait là dans l'eau noire. En deux minutes, il serait délivré. Cette idée le hantait. Le glas se faisait entendre depuis les clochers de la ville. Jean s'aperçut alors qu'on fêtait les morts.

"Eh bien, dit-il, je vais faire un tour au cimetière avant le grand saut. Ceci me fera souvenir de ma parentèle décédée, couchée dans la terre de mon pays natal". Et d'aller au cimetière. Les tombes étaient couvertes de fleurs et de sable fin; des gens en deuil allaient et venaient après s'être inclinés devant une tombe quelconque. Le regard de Jean fut attiré par une jeune femme en noir, agenouillée devant une petite tombe, celle d'un petit ange disparu précocément. De grosses larmes coulaient sur son visage. Jean observa le désespoir de la pauvre mère et son coeur en fut déchiré de chagrin.

    La femme se leva et partit en sanglotant. Jean, sans s'en rendre compte, la suivit de loin. Ainsi, elle devant, lui quelques dizaines de pas derrière, atteignirent le quai de la Fosse. La femme en deuil s'approcha du bord, et, avant que quelqu'un n'ait eu le temps de l'en empêcher, elle plongea la tête la première dans la Loire.

   Jean, en bon Breton, était courageux. Il ne resta pas à peser le pour et le contre. En un instant, il se précipita à la suite de la pauvre femme dans la rivière et ses fortes mains aggripèrent les vêtements de la femme avant qu'elle ne se noie; il la ramena jusqu'à une escalier de pierre.

    Aussitôt survinrent des agents de police. On appela une voiture, la femme, bien fatiguée, y fut portée et transportée au triple galop à l'hôpital. Jean refusa de dire son nom et s'enfuit vers sa chambrette. Après s'être restauré, il dormit à merveille sous sa couette. Il était satisfait  de ce qu'il avait fait. L'image de la malheureuse femme hanta bien souvent ses rêves.

Le lendemain, il alla à l'hôpital pour prendre des nouvelles. Il se présenta comme le sauveteur. Alors on le laissa monter à la chambre.

    Intimidé, Jean s'approcha du lit.

- Comment çà va aujourd'hui?, dit-il doucement.

- Bien, dit-elle. Mais pourquoi avez-vous risqué votre vie pour une chose dépourvue de valeur comme moi ?

- Calmez-vous

- Si vous saviez ce que je suis, pauvre de moi. J'avais un bébé, un petit ange; il est mort voilà huit jours. Je suis seule, déhonorée et méprisée par les gens comme il faut.

- Calmez-vous, vous-dis-je. Avant que vous ne sortiez vous ne serez plus esseulée, car Jean Keroffret n'est pas ici pour rien. Vous m'avez rendu un plus grand service que celui que je vous ai fourni, car n'eût été cette aventure...."

     Il ne termina pas sa phrase...

   L'usine avait rouvert peu après cet événement. Et, sans tarder, on avait entendu que Jean s'était marié à la femme qu'il avait sortie de l'eau lors de cette Fête des Morts.

Cette pauvre fille avait été débauchée par un malfaisant; elle  trouva auprès d'un homme honnête soutien et amour et, à défaut d'argent, elle fit entrer un peu de bonheur dans la chambrette

    FRANCOIS

Ar Bobl, 1er novembre 1913 Traduction: Jean Yves MICHEL, janvier 2019

 

 

 

     Bien des thèmes chers à Taldir sont présents dans ce conte: l'émigration, la prolétarisation des paysans des Montagnes noires dans le "chaudron" de la Basse-Loire, la lutte des classes ( la grève, la CGT, le lock-out), le courage, la modestie et la grandeur d'âme des Bretons,






Dernière modification le 14/01/2019

Site motorisé par ZitePLUS 0.9.1